Przez jaki okres może być stosowany środek zapobiegawczy w postaci tymczasowego aresztowania?
– Tymczasowe aresztowanie jest środkiem zapobiegawczym o charakterze izolacyjnym, który może być stosowany w celu zabezpieczenia warunków prawidłowego toku procesu. Środek ten jest stosowany fakultatywnie, co oznacza, że sąd jako organ właściwy do wydania postanowienia w tym zakresie może ustanowić tymczasowe aresztowanie pod warunkiem zaistnienia określonych przesłanek ustawowych m. in. gdy zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrywania się oskarżonego, zwłaszcza gdy nie można ustalić jego tożsamości albo gdy nie ma on w kraju stałego miejsca pobytu.
Tymczasowe aresztowanie będąc jedynie środkiem zapobiegawczym nie może być jednak stosowane w sposób nieograniczony.
Wyróżniając okresy maksymalne stosowania tymczasowego aresztowania należy zauważyć, że może być zastosowane na etapie postępowania przygotowawczego, a także na etapie postępowania głównego tj. przed sądem.
Nadto odróżnić należy od tymczasowego aresztowania instytucję zatrzymania osoby podejrzanej przez policję. Zatrzymanie dokonane przez policję ma na celu zebranie niezbędnych danych i informacji pozwalających na ewentualne podjęcie decyzji postawieniu zarzutów. Zatrzymanie może trwać jednak nie dłużej niż 48 godzin, do końca upływu 48 godzinnego terminu podejrzany winien być doprowadzony i postawiony do dyspozycji sądu, który ma z kolei 24 godziny na wydanie postanowienia o tymczasowym aresztowaniu lub innym środku zapobiegawczym, albo zwolnieniu podejrzanego.
W postępowaniu przygotowawczym tymczasowe aresztowanie nie może być zastosowane na dłużej niż 3 miesiące. Decyzja w tym zakresie należy do właściwości sądu rejonowego. Tymczasowe aresztowanie może być nadto zastosowane na okres dłuższy w następujących przypadkach:
- na okres do 6 miesięcy (włączając w to 3 miesiące), jeżeli zachodzi szczególna potrzeba, zwłaszcza gdy okoliczności sprawy spowodowały, że nie można było ukończyć postępowania przygotowawczego w okresie trzech miesięcy – właściwym do przedłużenia na taki okres tymczasowego aresztowania jest sąd właściwy do rozpoznania sprawy działający na wniosek prokuratora
- na dalszy okres oznaczony, niezbędny do ukończenia postępowania przygotowawczego, który łącznie nie może jednakże przekroczyć 12 miesięcy – właściwym do takiego rozstrzygnięcia jest sąd wyższego rzędu nad sądem właściwym do rozpoznania sprawy.
Sytuacją wyjątkową jest możliwość przedłużenia tymczasowego aresztowania w postępowaniu przygotowawczym przez Sąd Najwyższy na wniosek Prokuratora Generalnego, jeśli zachodzi jedna z następujących przesłanek:
1. zawieszenie postępowania karnego
2. przedłużająca się obserwacja psychiatryczna oskarżonego
3. przedłużające się opracowanie opinii biegłego
4. wykonywanie czynności dowodowych w sprawie o szczególnej zawiłości lub poza granicami kraju
5. celowe przewlekanie postępowania przez oskarżonego
6. istotne przeszkody, których usunięcie byłoby niemożliwe
W postępowaniu głównym przed sądem pierwszej instancji do czasu wydania wyroku, okres tymczasowego aresztowania może wynieść maksymalnie 2 lata, wliczając w to okresy tymczasowego aresztowania w postępowaniu przygotowawczym.
Także w postępowaniu głównym dopuszczalne jest wyjątkowe przedłużenie stosowania tymczasowego aresztowania przez Sąd Najwyższy przez czas oznaczony – w razie zaistnienia analogicznych przesłanek, co w postępowaniu przygotowawczym.
Podstawa prawna:
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego (Dz. U. z 1997 r., nr 89, poz. 555)