z pracy magisterskiej
Fundusze inwestycyjne to istotny element rynku finansowego, umożliwiający inwestorom dostęp do różnorodnych strategii inwestycyjnych oraz profesjonalnego zarządzania aktywami. W Polsce ich działalność regulowana jest przez Ustawę o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi. Fundusze te występują w różnych formach prawnych, co pozwala dostosować je do potrzeb zarówno indywidualnych, jak i instytucjonalnych inwestorów.
Pierwszą formą prawną są fundusze inwestycyjne otwarte (FIO). Charakteryzują się one możliwością nabywania i odkupywania jednostek uczestnictwa w dowolnym momencie. Dzięki temu oferują inwestorom wysoką płynność i elastyczność. Są one szczególnie popularne wśród osób, które preferują łatwy dostęp do swoich środków. Ich struktura umożliwia inwestowanie w różne aktywa, takie jak akcje, obligacje czy instrumenty rynku pieniężnego, co sprzyja dywersyfikacji portfela.
Drugim rodzajem są specjalistyczne fundusze inwestycyjne otwarte (SFIO), które działają na podobnych zasadach co FIO, jednak mają bardziej ograniczony dostęp. Przeznaczone są głównie dla określonych grup inwestorów, takich jak osoby o wysokich dochodach czy instytucje finansowe. Dzięki większej elastyczności w zakresie inwestycji SFIO mogą realizować bardziej złożone strategie, co pozwala na osiąganie wyższych stóp zwrotu, choć często wiąże się z wyższym poziomem ryzyka.
Fundusze inwestycyjne zamknięte (FIZ) stanowią trzecią formę prawną. Różnią się od funduszy otwartych tym, że emitują certyfikaty inwestycyjne, które są zbywalne, ale nie podlegają regularnemu odkupowi przez fundusz. Certyfikaty te mogą być notowane na giełdzie, co czyni je bardziej atrakcyjnymi dla inwestorów instytucjonalnych. FIZ-y pozwalają na inwestowanie w aktywa o ograniczonej płynności, takie jak nieruchomości, private equity czy instrumenty pochodne, co daje możliwość osiągnięcia wysokich zysków w dłuższym okresie.
Każda z tych form funduszy inwestycyjnych ma swoje specyficzne cechy, które odpowiadają różnym profilom inwestorów. Wybór odpowiedniego funduszu zależy od indywidualnych preferencji dotyczących ryzyka, płynności i horyzontu inwestycyjnego. Dzięki różnorodności prawnych form funduszy inwestycyjnych inwestorzy mogą skutecznie realizować swoje cele finansowe, korzystając jednocześnie z profesjonalnego zarządzania i szerokiej gamy strategii inwestycyjnych.
Ustawa o funduszach inwestycyjnych z 28 sierpnia 1997 r. przewiduje możliwość tworzenia pięciu typów funduszy inwestycyjnych.
Tabela 1. Klasyfikacja funduszy inwestycyjnych
| FUNDUSZE INWESTYCYJNE | ||||
| KONSTRUKCJA FUNDUSZU OTWARTEGO | KONSTRUKCJA FUNDUSZU ZAMKNIĘTEGO | |||
| FUNDUSZ OTWARTY | FUNDUSZ SPECJALISTYCZNY OTWARTY | FUNDUSZ ZAMKNIĘTY | FUNDUSZ SPECJALISTYCZNY ZAMKNIĘTY | FUNDUSZ MIESZANY |
Źródło: Opracowanie na podstawie Ustawy o funduszach inwestycyjnych z dnia 28 sierpnia 1997 roku.
Podstawą określenia cech charakterystycznych danego rodzaju funduszy jest stopień „otwartości” (ewentualnie „zamknięcia”) funduszu inwestycyjnego, wynikający z możliwości i sposobu dokonywania zmian liczby tytułów uczestnictwa w funduszu. Tabela ilustruje założenie ustawodawcy, aby na konstrukcji funduszu otwartego oprzeć dwa rodzaje funduszy, tj. fundusz otwarty oraz specjalistyczny fundusz otwarty, a na konstrukcji funduszu zamkniętego – trzy inne rodzaje, tj. fundusz zamknięty, fundusz specjalistyczny zamknięty oraz fundusz mieszany. Podstawowym założeniem w konstrukcji funduszu otwartego jest zmienna liczba tytułów uczestnictwa (jednostek uczestnictwa); dopuszczalne jest zarówno płynne zmniejszanie się liczby jednostek uczestnictwa, jak również nieograniczone zwiększanie się liczby takich jednostek w funduszu. Przy tej konstrukcji istnieje – w zależności od potrzeb inwestorów – nieograniczona możliwość ciągłego kreowania jednostek uczestnictwa. Praktycznie więc każdy może w dowolnym czasie do funduszu „wejść”, nabywając jednostki uczestnictwa i stając się tym samym uczestnikiem funduszu; może także w dowolnym czasie z funduszu „wyjść”, umarzając jednostki uczestnictwa.
Możliwość ciągłego kreowania nowych tytułów uczestnictwa likwiduje problemy potażowe jednostek uczestnictwa, gdyż popyt na jednostki powoduje zaistnienie podaży. Tworzenie się popytu na jednostki uczestnictwa (jak również jego kumulacja w danym momencie), przy braku ograniczeń w nabywaniu jednostek uczestnictwa nie wpływa cenotwórczo na wartość nabywanych i dotychczas istniejących jednostek uczestnictwa.[1]
Podstawowym założeniem w konstrukcji funduszu zamkniętego stała liczba tytułów uczestnictwa w funduszu (certyfikatów inwestycyjnych), w określonym czasie. W tej konstrukcji nie istnieje bowiem nieograniczona – w zależności od potrzeb inwestorów – możliwość ciągłego kreowania certyfikatów inwestycyjnych.
Co do zasady, nie ma sposobu „wejścia” w dowolnym czasie do funduszu poprzez nabywanie certyfikatów inwestycyjnych, aby w konsekwencji uzyskać status uczestnika funduszu; uczestnik funduszu nie posiada również możliwości „wyjścia”, poprzez umorzenie certyfikatów inwestycyjnych, w dowolnym czasie z funduszu.
W momencie gdy zakończona jest emisja certyfikatów inwestycyjnych (rynek pierwotny), jedyną możliwością „wejścia” bądź „wyjścia” z funduszu jest transakcja dokonana na rynku wtórnym. Taka sytuacja, tj. brak możliwości ciągłego kreowania nowych tytułów uczestnictwa, powoduje zmiany po stronie podażowej certyfikatów inwestycyjnych. Tworzenie się na nie popytu, przy ograniczeniach w liczbie nabywanych certyfikatów wpływa cenotwórczo na wartość emitowanych i dotychczas istniejących certyfikatów inwestycyjnych.[2]
Jeśli natomiast chodzi o fundusze mieszane to założenia ich funkcjonowania opierają się na modyfikacji regulacji dotyczących funduszy zamkniętych. W przypadku tego rodzaju funduszu nie istnieje możliwość stałego kreowania tytułów uczestnictwa; liczba certyfikatów inwestycyjnych, które mogą zostać zbyte uczestnikom funduszu jest ograniczona wielkością emisji. Istnieje jednak możliwość, w przeciwieństwie do funduszu zamkniętego, wykupywania certyfikatów inwestycyjnych na żądanie uczestnika funduszu; z chwilą wykupienia certyfikaty te są umarzane przez fundusz z mocy prawa.[3] Wynika z tego więc, iż liczba certyfikatów funduszu mieszanego może się zmniejszać.
[1] M. Dyl, Fundusze inwestycyjne. Zasady funkcjonowania, Warszawa 2001, s. 68
[2] Ibidem s. 73
[3] Ibidem s. 76