Ustawa o działalności gospodarczej z 1988 r. wprowadziła w art. 2 ust. 2 pojęcie „podmiotu gospodarczego”. Terminem tym określała osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, utworzone zgodnie z przepisami prawa, jeżeli przedmiot działania obejmował prowadzenie działalności gospodarczej. Termin ten został zastąpiony w nowej ustawie – Prawo działalności gospodarczej[1] [2][3] [4] [5], funkcjonującym już w obrocie prawnym pojęciem „przedsiębiorca”.
Pojecie to zostało zdefiniowane w art. 2 ustawy z dnia 16.04.1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji . W przepisie tym przyjęto, że przedsiębiorcami są osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, które prowadząc, chociażby ubocznie działalność zarobkową lub zawodową uczestniczą w działalności gospodarczej.
Ustawa z dnia 20.08.1997 r.- przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym , wprowadziła do języka prawnego termin „przedsiębiorca”. Akt ten zmienił m.in. – ustawę o działalności gospodarczej, ustawę – prawo bankowe, ustawę o rozpoznawaniu przez sądy spraw gospodarczych, kodeks postępowania cywilnego – zastępując termin „podmiot gospodarczy” terminem „przedsiębiorca”.
Jednak zmiana ta nie wniosła żadnych nowych treści normatywnych, a miała charakter czysto formalny.
Dopiero ustawa z dnia 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym, która weszła w życie 01.01.2001 r. zmieniła pojęcie „przedsiębiorcy”.
Zgodnie z tą ustawą przedsiębiorca może być osoba fizyczna, osoba prawna, a także spółka jawna i komandytowa.
Podobnie ustawa z dnia 19.11.1999 r. prawo działalności gospodarczej wprowadza nową definicję przedsiębiorcy stanowiąc w art. 2 ust. 2, iż przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz nie mająca osobowości prawnej spółka prawa handlowego, która zawodowo, we własnym imieniu podejmuje i wykonuje na terytorium rzeczpospolitej polskiej działalność gospodarcza.
W ustawie prawo działalności gospodarczej podobnie, jak w ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowym, przyjęto nowy krąg podmiotów określonych jako przedsiębiorcy, a mianowicie: osoby fizyczne, osoby prawne, oraz nie mające osobowości prawnej spółki prawa handlowego. Przy czym jeśli chodzi o osoby fizyczne należy pamiętać, iż obywatele państw obcych, którzy otrzymali zezwolenie na osiedlenie się na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej, korzystają w zakresie podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej na obszarze RP z takich samych praw, jak obywatele polscy. Zasada ta dotyczy jednak tylko tych obywateli państw obcych, którzy maja miejsce stałego pobytu lub siedzibę w Polsce. Rozciąga się ona na osoby zagraniczne na zasadzie wzajemności, o ile umowy międzynarodowe ratyfikowane przez Polskę nie stanowią inaczej[6].
Jeśli chodzi o osoby prawne, zgodnie z art. 33 KC. osobami prawnymi są Skarb państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną. Z punktu widzenia ustawy – Prawo działalności gospodarczej dla obrotu prawnego najważniejszymi osobami prawnymi są niewątpliwie spółki prawa handlowego – spółka z ograniczona odpowiedzialnością oraz spółka akcyjna. Zwrot [7]„nie mające osobowości prawnej spółki prawa handlowego” obejmuje spółki jawne, komandytowe oraz dwa nowe typy spółek osobowych90 [8]spółkę partnerską oraz spółkę komandytowo – akcyjną, wprowadzone ustawą Kodeks spółek handlowych[9] z 15.09.2000 r., która zaczęła obowiązywać od dnia 01.01.2000 r. i zastąpiła Kodeks handlowy.
Zgodnie z art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 23.12.1988 r. o działalności gospodarczej przedsiębiorcą była również poza osobami fizycznymi i prawnymi jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej, utworzona zgodnie z przepisami prawa, jeżeli przedmiotem jej działania było prowadzenie działalności gospodarczej.
Jak widać w nowej definicji „przedsiębiorcy”, zwrot ,jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej” zastąpiono zwrotem „nie mające osobowości prawnej spółki prawa handlowego”. Wyeliminowanie tego określenia ,jednostka organizacyjna nie posiadająca osobowości prawnej”, było słuszne, ponieważ jego interpretacja i wykładnia nastręczała wielu trudności zarówno na gruncie prawa materialnego jak i procesowego[10]. Największe kontrowersje dotyczyły statusu spółki cywilnej jako podmiotu działalności gospodarczej. Stara ustawa o działalności gospodarczej uznawała spółkę cywilna za przedsiębiorcę, stanowiąc, iż przedsiębiorcami są jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej (a do takich należy spółka cywilna), jeśli prowadzą działalność gospodarczą.
Nowe prawo działalności gospodarczej, wśród przedsiębiorców wymienia wspólników spółki cywilnej, w zakresie prowadzonej przez nich działalności gospodarczej, nie zaś samą spółkę. Jest to zresztą zgodne z przepisami kodeksu cywilnego (art. 860 i nast. KC), w myśl którego spółka cywilna nie posiada osobowości prawnej. Jest jedynie umową tworzącą stosunek obligacyjny pomiędzy zawierającymi ją podmiotami. Dlatego na gruncie nowej ustawy prawo działalności gospodarczej rozwiązano powyższe wątpliwości. W art. 2 ust. 3 niniejszej ustawy wyraźnie ustanowiono, że „za przedsiębiorców uznaje się wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej”.
Ustawa prawo działalności gospodarczej wprowadza również kategorie małych i średnich przedsiębiorców. Pojecie „mali i średni przedsiębiorcy” już wcześniej co prawda pojawiało się w ustawach oraz aktach prawnych niższego rzędu. Brak było jednak definicji tego pojęcia. Dlatego uznać trzeba, iż ustawa wypełniła tu pewną lukę prawną.
Trzeba jeszcze zaznaczyć, iż pojęcie przedsiębiorcy w przytoczonej powyżej analizie tego terminu pojawia się również w art. 4. ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o ochronie konkurencji i konsumentów[11].
Ilekroć w powyższej ustawie jest mowa o przedsiębiorcy – rozumie się przez to przedsiębiorcę w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 19 listopada 1999 r. – Prawo działalności gospodarczej, a także:
- osobę fizyczną, osobę prawną, a także jednostkę organizacyjną nie mającą osobowości prawnej, organizującą lub świadczącą usługi o charakterze użyteczności publicznej, które nie są działalnością gospodarczą w rozumieniu przepisów o działalności gospodarczej,
- osobę fizyczną wykonującą zawód we własnym imieniu i na własny rachunek lub prowadzącą działalność w ramach wykonywania takiego zawodu,
- osobę fizyczną posiadającą akcje lub udziały zapewniające jej co najmniej 25% głosów w organach co najmniej jednego przedsiębiorcy lub posiadającą kontrolę, nad co najmniej jednym przedsiębiorcą, choćby nie prowadziła działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o działalności gospodarczej itd.
Ustawa o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za produkt niebezpieczny z dnia 2.03.2000 r.[12], nie definiuje wprost przedsiębiorcy.
Pomimo jednak, iż nie została ono przez legislatora zdefiniowane, należy je, w braku innych wskazań ze strony ustawodawcy, zgodnie z zasadą lege non distinguere, tłumaczyć tak, jak uczyniono to w innych aktach prawnych, zawierających legalną definicje tegoż pojęcia[13][14] [15].
Chodzi tu przede wszystkim o regulacje z art. 2 ust 2 ustawy z dnia 19.11. 1999 r. prawo działalności gospodarczej oraz ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym.
Zatem drugą stroną umowy zawieranej przez konsumenta musi być przedsiębiorca, a wiec podmiot, dla którego np. umowa zawierana z konsumentem jest czynnością dokonywaną rutynowo w ramach działalności gospodarczej prowadzonej w celach zarobkowych i wykonywanej w sposób zorganizowany i ciągły.
[1] T. Pietrygajw.
[2] Dz. U. nr 101 poz. 1178
[3] Dz. U. nr 47, poz. 211 z póżn. zm.
[4] C. Kosikowski, Polskie publiczne prawo gospodarcze, Wydawnictwo Prawnicze PWN, Warszawa, s. 184.
[5] Dz. U. nr 121, poz. 770.
[6] E. Bieniek – Koronkiewicz ,J. Sieńczyło – Chlabicz, Działalność gospodarcza i przedsiębiorca na gruncie ustawy prawo działalności gospodarczej, PPH, nr 4/2000.
[7] Dz. U. nr 101 poz. 1178.
[8]Nowe instytucje prawne jak właśnie m.in. spółka partnerska i spółka komandytowo – akcyjna są wynikiem recypowania rozwiązań prawnych z powodzeniem funkcjonujących w państwach członkowskich Unii Europejskiej.
[9] Dz.U.00.94.1037.
[10] W. Kubala, Prawo działalności gospodarczej, Monitor Prawniczy nr 3/2000.
[11] Dz. U. z 2000 r. nr 122, poz. 1319.
[12] Dz. U. nr 22, poz. 271.
[13] M. Jagielska, Umowy zawierane poza lokalem przedsiębiorstwa i na odległość, Monitor Prawny: 9/2000.
[14] Dz.U. Nr 41, poz. 324 ze zm.
[15] K. Kruczalak, Prawo handlowe-zarys wykładu, Wydawnictwo Prawnicze PWN, Warszawa 1998, s. 63.