Podatek dochodowy od osób prawnych w odróżnieniu od progresywnego podatku dochodowego od osób fizycznych jest liniowy i wynosi w 2001r. 28% dochodu.
Tabela 2.
Stawki podatku dochodowego od osób prawnych
Źródło: opracowanie własne
Podatek dochodowy od osób prawnych popularnie zwany jest podatkiem korporacyjnym. Przedmiotem opodatkowania jest zysk, osiągany przez firmy mające różną formę prawną (spółki z.o.o. przedsiębiorstwa państwowe, spółki akcyjne, grupy kapitałowe). Podatku tego nie płacą gospodarstwa rolne i leśne, chyba że prowadzą tak zwane działy specjalne (np. szklarnie), nie są też nim objęte dochody kościelnych osób prawnych (np. spółek założonych przez Kościół), samorządów terytorialnych, spółdzielni mieszkaniowych. Stawka podatku jest jednolita dla wszystkich i nie zależy od wysokości osiąganego zysku. Przewiduje się stopniowe obniżanie stawek podatku dochodowego. Ponieważ podatek naliczany jest od wysokości zysku (czyli różnicy przychodów i kosztów), istotne staje się określenie, jakie wydatki firmy mogą zaliczać do swych kosztów, a jakich nie. Kosztami są na przykład wynagrodzenia, płacone pracownikom i zarządowi (które są następnie opodatkowane podatkiem dochodowym od osób fizycznych), obligatoryjne składki na ubezpieczenia społeczne, a także wydatki pracodawcy na realizację pracowniczych programów emerytalnych, wydatki na zakup materiałów i usług (obciążone podatkiem VAT), koszty reprezentacyjne i koszty reklamy (do wysokości aprobowanej przez ustawę, to jest 0,25%. przychodów), koszty amortyzacji, czyli stopniowego zmniejszania wartości środków trwałych. Do kosztów nie zalicza się natomiast kar umownych z tytułu sprzedaży wadliwych towarów, wydatków socjalnych, ubezpieczenia pracowników w komercyjnym funduszu emerytalnym, itp. Do kosztów nie zalicza się także wydatków na inwestycje, np. na zakup maszyn lub budowę hali. Wydatki te firma musi finansować z czystego zysku, ale państwo stosuje pewne zachęty do inwestowania. Przez kilka lat obowiązywały na przykład ulgi inwestycyjne. Firmy odpisywały w koszty część wydatków na inwestycje, pod warunkiem, że osiągały wysoką rentowność. Obecnie formą zachętą jest możliwość szybszego wpisywania w koszty wydatków związanych z amortyzacją. Np. firma kupuje za 30 tys. zł urządzenie, które będzie funkcjonować przynajmniej przez 10 lat. Prawo zezwala na rozliczenie amortyzacji tego urządzenia w ciągu 3 lat. Każdego roku więc firma wpisuje w koszty 1/3 wartość urządzenia, czyli po 10 000 zł [B. Brzeziński, M. Kalinowski, Podatek dochodowy od osób prawnych. Komentarz, PWE, Warszawa 1997, s. 27.].
Wypłaty z zysku osób prawnych i wypłaty wynagrodzeń otrzymywanych od osób prawnych z tytułu udziału w pracach organów stanowiących (czyli na przykład za udział w posiedzeniach Zarządu) są opodatkowane zryczałtowanym podatkiem dochodowym od osób fizycznych w wysokości 20% uzyskanych przychodów (ale spółka może te drugie zarachować w koszty prowadzonej działalności). Wypłaty wynagrodzeń dla osób fizycznych opodatkowane są na zasadach ogólnych i zaliczane w całości do kosztów uzyskania przychodu spółki.
Firmy mają dużą łatwość zaliczania w koszty różnych wydatków, w związku z czym wykazywany przez nie zysk jest często niewielki. Tym samym wielkość dochodów podatkowych państwa z tego tytułu jest stosunkowo mała. Z tego względu podatek dochodowy od osób prawnych jest stopniowo zastępowany przez podatek pośredni –VAT.